Γράφει ο Πλοιάρχος Λ.Σ ε.α Κουκουβίνος Δημ./Οδηγός Αξιολόγησης Κινδύνων και Μέτρων Ασφαλείας για Ταχύπλοα Σκάφη

 Του Πλοιάρχου Λ.Σ ε.α Κουκουβίνου Δημητρίου

Η θάλασσα προσφέρει μοναδικές εμπειρίες, αλλά η ασφάλεια πρέπει πάντα να είναι η πρώτη προτεραιότητα. Τα περισσότερα ατυχήματα στη θάλασσα οφείλονται σε ανθρώπινα σφάλματα, όπως απροσεξία, κόπωση, υπερφόρτωση, έλλειψη εξοικείωσης με το σκάφος, καθώς και κατανάλωση αλκοόλ ή ουσιών.

Ενώ οι υλικές ζημιές μπορούν να επισκευαστούν, οι τραυματισμοί και οι απώλειες ζωής έχουν μόνιμες συνέπειες.

Βασικές Αρχές Ασφαλείας

• Εξοικείωση με το σκάφος: Μάθετε τον έλεγχο και τον χειρισμό πριν την πρώτη έξοδο.

• Σταδιακή αύξηση ταχύτητας: Μην αξιοποιείτε τη μέγιστη ισχύ χωρίς επαρκή εμπειρία.

• Εξάσκηση σε ασφαλή περιοχή: Για καλύτερη αίσθηση απόκρισης μηχανών και χειριστηρίων.

• Ασφαλής ταχύτητα: Προσαρμόζεται σε συνθήκες ορατότητας, κυκλοφορίας, ικανότητας στροφής, καιρού, ρευμάτων και βάθους.

• Σεβασμός στις θαλάσσιες ζώνες: Αποφυγή απόνερων κοντά σε λουόμενους ή άλλα σκάφη.

• Προσοχή σε ρηχά νερά: Πολύ χαμηλή ταχύτητα για αποφυγή προσαράξεων ή ζημιών.

• Απομάκρυνση από σκουπίδια και εμπόδια: Προστασία του συστήματος μετάδοσης και αποφυγή απώλειας ελέγχου.

• Ασφαλής θέση επιβατών: Κανείς δεν κάθεται σε πλώρη, κουπαστές ή πίσω καθίσματα εκτός προοριζόμενων θέσεων.

• Σωσίβια: Υποχρεωτικά για παιδιά και άτομα που δεν ξέρουν κολύμπι, και για όλους σε επικίνδυνες συνθήκες.

Καύσιμα και Κινητήρας

• Καύσιμα: Έλεγχος στάθμης πριν και κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Κανόνας 1/3 για προορισμό, 1/3 για επιστροφή, 1/3 για εφεδρεία.

• Απαγόρευση μεταφοράς εύφλεκτων υγρών σε μη ασφαλείς χώρους.

• Εξαερισμός: Απαραίτητος όταν λειτουργεί η μηχανή για αποφυγή συγκέντρωσης μονοξειδίου του άνθρακα (CO).

• Προσοχή στις αναθυμιάσεις: Ειδικά όταν το σκάφος είναι δεμένο ή αγκυροβολημένο.

Νομικές Υποχρεώσεις Κυβερνήτη & Ιδιοκτήτη

• Ο κυβερνήτης οφείλει να γνωρίζει και να τηρεί τους κανονισμούς θαλάσσιας κυκλοφορίας.

• Ο εξοπλισμός ασφαλείας πρέπει να είναι σε άριστη κατάσταση και κατάλληλος για τον τύπο σκάφους.

• Ένας επιβάτης πρέπει να γνωρίζει χειρισμό σκάφους για περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης.

• Ο ιδιοκτήτης έχει ευθύνη να διασφαλίζει ότι το σκάφος λειτουργεί με ασφάλεια, ακόμη κι αν δεν είναι ο ίδιος ο κυβερνήτης.

• Η μη συμμόρφωση μπορεί να οδηγήσει σε ποινικές διώξεις.

Πρόληψη & Διαχείριση Κινδύνων

• Εκτίμηση κινδύνων πριν από κάθε ταξίδι.

• Διασφάλιση επάρκειας τροφίμων, νερού και εξοπλισμού προστασίας.

• Τακτική εκπαίδευση πληρώματος, με έμφαση στην ασφάλεια και τη λειτουργία μηχανών.

• Προστασία υγείας και παροχή ιατρικής φροντίδας σε περιπτώσεις τραυματισμών ή ασθενειών.

• Τήρηση ασφαλών πρακτικών, χωρίς συμβιβασμούς για λόγους ταχύτητας.

Ενδεικτικοί Κίνδυνοι σε Ταχύπλοο

• Πτώση στη θάλασσα.

• Βύθιση ή πυρκαγιά.

• Γλιστρήματα, σκοντάμματα, τραυματισμοί λόγω απότομων κινήσεων.

• Κακώσεις από μεταφορά φορτίων ή συνεχείς καταπονήσεις.

• Απώλεια ακοής από υψηλό θόρυβο.

• Άγχος και κόπωση λόγω συνθηκών εργασίας ή πλεύσης.

Η ασφάλεια στη θάλασσα δεν είναι υπόθεση τύχης αλλά υπεύθυνης στάσης και συνεχούς επαγρύπνησης. Με σωστή εκπαίδευση, εξοπλισμό και σεβασμό στους κανονισμούς, το ταξίδι με το ταχύπλοο μπορεί να είναι απολαυστικό και ασφαλές για όλους.

Σκοπός Αξιολόγησης Κινδύνων Η αξιολόγηση κινδύνων στο ταχύπλοο έχει στόχο να εξασφαλίσει ότι όλοι οι χώροι — όπως η γέφυρα, το μηχανοστάσιο, το κατάστρωμα και οι χώροι διαμονής πληρώματος και επιβατών — παραμένουν ασφαλείς.

Η διαδικασία γίνεται με συστηματικά βήματα, ώστε να αναγνωριστούν, να εκτιμηθούν και να ελεγχθούν οι κίνδυνοι.

Πέντε Βήματα για Αποτελεσματική Αξιολόγηση Κινδύνων

Βήμα 1: Εντοπισμός Πηγών Κινδύνου

• Επισκεφθείτε όλους τους χώρους του σκάφους.

• Καταγράψτε κάθε πιθανή πηγή κινδύνου.

• Συμμετοχή όλου του πληρώματος στην καταγραφή.

• Σκεφτείτε την ασφάλεια όλων όσων βρίσκονται στο σκάφος.

Βήμα 2: Εκτίμηση Επηρεαζόμενων Προσώπων

• Εξετάστε κάθε πιθανό ενδεχόμενο ατυχήματος.

• Λάβετε υπόψη νεαρά ή άπειρα μέλη πληρώματος.

• Προσδιορίστε ποιος μπορεί να τραυματιστεί και με ποιον τρόπο.

Βήμα 3: Αξιολόγηση και Πρόληψη

• Αποφύγετε όσους κινδύνους είναι δυνατόν.

• Για κινδύνους που δεν αποφεύγονται, εφαρμόστε ορθή πρακτική και συμμορφωθείτε με πρότυπα και νομοθεσία.

• Ελέγξτε αν τα υπάρχοντα μέτρα προστασίας είναι επαρκή.

Βήμα 4: Καταγραφή και Ενημέρωση

• Καταγράψτε την αξιολόγηση και μοιράστε την στο πλήρωμα.

• Χρησιμοποιήστε απλή και κατανοητή γλώσσα.

• Επικεντρωθείτε στους σοβαρούς κινδύνους.

Βήμα 5: Αναθεώρηση

• Ετήσια αναθεώρηση της αξιολόγησης κινδύνων.

• Έκτακτη αναθεώρηση σε αλλαγές στο σκάφος.

• Ξεχωριστές αξιολογήσεις για ειδικές ομάδες (νεαροί, άτομα με αναπηρία, έγκυες).

Μέτρα για Αποφυγή Εισροής Υδάτων

• Θαλασσοταραχή: Κύματα μπορούν να μεταφέρουν τόνους νερού στο κατάστρωμα — οι θυρίδες εκροής (μπούνια) πρέπει να είναι λειτουργικές.

• Σημεία εισροής: Βαλβίδες, σωληνώσεις, πόρτες, αεραγωγοί που μένουν ανοιχτοί.

• Έλεγχοι:

o Για διαρροή γλυκού νερού: στόμια, σωληνώσεις, αντλίες, δεξαμενές.

o Για διαρροή θαλασσινού νερού: σύστημα ψύξης μηχανής, βάνες, εξαεριστήρες, σεντίνες, τουαλέτες, στυπιοθλίπτες, υδρορροές.

Συνηθισμένες Πηγές Κινδύνου & Μέτρα

1. Πυρκαγιά

Κίνδυνοι: Σπινθήρες από διακόπτες ή μηχανές, διαρροές καυσίμων, σπινθήρες συγκόλλησης, τσιγάρα, ηλεκτρικές συσκευές.

Μέτρα: Τακτικός έλεγχος συστημάτων, απομάκρυνση εύφλεκτων, τήρηση διαδικασιών ανεφοδιασμού.

2. Υπερφόρτωση

Κίνδυνοι: Μειωμένη ευστάθεια, αυξημένος κίνδυνος ανατροπής.

Μέτρα: Υπολογισμός φορτίου με περιθώρια για κακές καιρικές συνθήκες, στερέωση φορτίου, ελαχιστοποίηση αντικειμένων στο κατάστρωμα.

3. Σύγκρουση / Πτώση Επιβάτη

Κίνδυνοι: Λανθασμένοι χειρισμοί, υψηλή ταχύτητα.

Μέτρα: Πλεύση με ασφαλή ταχύτητα, αποφυγή επικίνδυνων ελιγμών.

4. Προσάραξη

Αιτίες: Λανθασμένη εκτίμηση θέσης, βλάβη πηδαλίου/μηχανής.

Μέτρα: Έλεγχος κατάστασης σκάφους, παραμονή εντός, χρήση life raft αν απαιτείται.

• Ακούσια: Ατύχημα με περιβαλλοντικές συνέπειες.

• Εκούσια: Σκόπιμη για διάσωση σκάφους/πληρώματος.

Ασφάλεια Καταστρώματος και Επιβίβασης

Κίνδυνοι:

• Πτώσεις σε μηχανήματα ή στη θάλασσα.

• Ολισθηρές επιφάνειες.

• Εμπόδια και ελλιπής φωτισμός.

Μέτρα:

• Διαχωριστικά και κιγκλιδώματα.

• Αντιολισθητικές επιστρώσεις και μπότες.

• Χειραγωγοί σε κατάλληλα σημεία.

• Απομάκρυνση περιττών εμποδίων.

• Επάρκεια φωτισμού ή χρήση φακού.

Επιβίβαση:

• Όχι αλκοόλ ή ουσίες.

• Πάντα παρουσία άλλου ατόμου.

• Ασφαλείς σκάλες και καθαροί χώροι.

• Σε βοηθητική λέμβο: σωσίβια, αποφυγή υπερφόρτωσης, κουπιά και φως.

Συμπέρασμα Η αξιολόγηση κινδύνων δεν είναι τυπική διαδικασία αλλά ουσιαστική πρακτική για προστασία ζωών, εξοπλισμού και περιβάλλοντος. Με συστηματική αναγνώριση, έλεγχο και αναθεώρηση των κινδύνων, ο χειριστής δείχνει «δέουσα επιμέλεια» και διασφαλίζει την ομαλή και ασφαλή λειτουργία του σκάφους.