Ο Απρίλης είναι ο μήνας ο σκληρός, κατά τον ποιητή. Αλλά σε πιο πεζές υποθέσεις, όπως τα ελληνοτουρκικά, ο ερχόμενος Απρίλης είναι ο μήνας των πιο μεγάλων ρίσκων, καθώς και στις δύο πλευρές του Αιγαίου δείχνει να επισπεύδεται κατά τι η διενέργεια των προγραμματισμένων για φέτος εκλογικών αναμετρήσεων, με αποτέλεσμα μια πρωτοφανή σύμπτωση, τη στιγμή ακριβώς που η ένταση στις διμερείς σχέσεις έχει κλιμακωθεί.
Για την Ελλάδα, η διεξαγωγή των εκλογών με απλή αναλογική καθιστά πιθανότερο όλων το σενάριο και δεύτερης στη σειρά προσφυγής στην κάλπη, με παρεμβολή των συνταγματικά προβλεπόμενων "τριημέρων" και εντέλει τον σχηματισμό υπηρεσιακής κυβέρνησης. Όμως για την Τουρκία, το διακύβευμα είναι μεγαλύτερο και η εξασφάλιση της ομαλότητας λιγότερο εγγυημένη. Δεν είναι χωρίς λόγο που το Bloomberg χαρακτήρισε τις επικείμενες τουρκικές εκλογές, ταυτοχρόνως βουλευτικές και προεδρικές, ως τις σημαντικότερες παγκοσμίως για το 2023.
Ο Ταγίπ Ερντογάν "βγάζει τα γάντια". Οι δημοσκοπικές επιδόσεις του κυβερνώντος κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) έχουν προσγειωθεί σε ποσοστά περί το 33%, με "προσγείωση" κατά δέκα ποσοστιαίες μονάδες, λόγω κυρίως της οικονομικής κρίσης, ενώ και το συμπολιτευόμενο Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης του Ντεβλέτ Μπαχτσελί δείχνει να κινείται κάτω από το όριο κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης, το οποίο ακριβώς για χάρη του μειώθηκε από το 10% στο 7%. Όσο και αν μαστίζεται από προφανείς αδυναμίες, λ.χ. στην εκπόνηση ενός πειστικού προγράμματος, πέρα από την αποκλειστική εστίαση στην επαναφορά του προεδρευόμενου πολιτεύματος, και παρά το γεγονός ότι δεν έχει ακόμη καθορίσει τον κοινό υποψήφιό του για τις προεδρικές εκλογές, το εξακομματικό μέτωπο της αντιπολίτευσης έχει για πρώτη φορά εδώ και δύο δεκαετίες την ορατή ευκαιρία να πετύχει την ανατροπή – ή έστω να περιορίσει την μονοκρατορία του Ερντογάν υποχρεώνοντάς τον σε συγκατοίκηση με μία μη φιλική Εθνοσυνέλευση. Ο ισχυρός άνδρας της Άγκυρας κάθε άλλο παρά είναι έτοιμος να συμφιλιωθεί με ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Εξού και πολλαπλασιάζονται οι μεθοδεύσεις, ώστε η πολιτική αναμέτρηση να μη διεξαχθεί επί ίσοις όροις. Με στόχο αφενός τον δήμαρχο Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου, ο οποίος είχε το "θράσος" να νικήσει στις δημοτικές εκλογές του 2019, παρά την αρχική ακύρωση του αποτελέσματος, και αφετέρου το φιλοκουρδικό κοινοβουλευτικό κόμμα HDP, που αποσπά παγίως περί το 10%-12% της ψήφου και αντικειμενικά παίζει τον ρόλο του ρυθμιστή στις επόμενες εκλογές.
Το γεγονός ότι η εξακομματική αντιπολίτευση, όπου σημαντικό ρόλο παίζουν οι εθνικιστές της Μεράλ Άκσενερ, κρατά σε "υγειονομική ζώνη" το HDP, το οποίο με τη σειρά του έκανε γνωστό ότι θα προχωρήσει στην προβολή δικού του προεδρικού υποψηφίου, διόλου δεν καθησυχάζει τους κυβερνώντες. Πόσο μάλλον που μια διακριτή υποψηφιότητα του HDP στις προεδρικές εκλογές, πολλαπλασιάζει τις πιθανότητες διεξαγωγής δεύτερου γύρου. Εξού και σφίγγει ο κλοιός γύρω από το φιλοκουρδικό κόμμα, που βλέπει τα ιδρυτικά του στελέχη να συμπληρώνουν έξι χρόνια στις φυλακές, τους τραπεζικούς του λογαριασμούς να παγώνουν με δικαστική απόφαση και τη δρομολογημένη διαδικασία απαγόρευσης λειτουργίας του να εκκρεμεί.
Ο Ιμάμογλου, πάλι, βρέθηκε αντιμέτωπος και με νέα δικαστική περιπέτεια, μετά την πρωτόδικη καταδίκη του σε φυλάκιση δυόμιση ετών για προσβολή των μελών του Εκλογικού Συμβουλίου, που, αν εγκριθεί από το εφετείο, θα του στερήσει το δικαίωμα συμμετοχής στην πολιτική ζωή. Τώρα, ο ανερχόμενος αστέρας της αντιπολίτευσης κατηγορείται μαζί με συνεργάτες του για διαφθορά, με την επίκληση παράτυπης ανάθεσης έργου, όταν αυτός υπηρετούσε ως δήμαρχος του Μπεϊλικντουζού το 2015-2019. Και αυτή τη φορά η επαπειλούμενη ποινή φθάνει τα επτά έτη, μολονότι η επίμαχη σύμβαση δεν υπογράφηκε από τον ίδιο τον Ιμάμογλου και είχε στον καιρό της εγκριθεί από το υπουργείο Εσωτερικών.
Η ανασφάλεια των κυβερνώντων τους καθιστά ικανούς για όλα, καθώς ο Ιμάμογλου, μαζί με τον επίσης προσκείμενο στην αντιπολίτευση ομόλογό του της Άγκυρας, Μανσούρ Γιαβάς, αποκαλύπτονται στις δημοσκοπήσεις ως οι φυσιογνωμίες που κατεξοχήν δύνανται να στερήσουν από τον Ερντογάν την επανεκλογή του.
Αλλά σε ένα τοπίο όπου ο Τούρκος πρόεδρος δίνει αγώνα προσωπικής επιβίωσης και οι "κανόνες του παιχνιδιού" ξεφεύγουν από την ομαλή δημοκρατική εναλλαγή, οι επιπτώσεις δεν μένουν περιορισμένες στο εσωτερικό της Τουρκίας. Σε αντίθεση με ό,τι μπορεί να ίσχυε σε παλαιότερους καιρούς, η προεκλογική συγκυρία (και μάλιστα εκατέρωθεν του Αιγαίου) δεν προοιωνίζεται πάγωμα των μετώπων της εξωτερικής πολιτικής.
Πόσω μάλλον που σε ένα περιβάλλον ρευστοποίησης των γεωπολιτικών σταθερών, το στοίχημα του Ερντογάν είναι η μετατροπή της χώρας του σε έναν "ελεύθερο σκοπευτή" και η κατοχύρωση της αναβαθμισμένης θέσης που θεωρεί ότι της αντιστοιχεί. Στο φόντο αυτής της γενικότερης κίνησης (που διαπερνά πλέον όλο τον τουρκικό κρατικό μηχανισμό και δεν αναμένεται να ανακοπεί ακόμη και με αλλαγές στην κορυφή της εξουσίας) επιμέρους "διπλωματικές επιτυχίες" ή επιδείξεις αποφασιστικότητας, που θα έχουν την προφανή προεκλογική χρησιμότητα, είναι για τον Ερντογάν απολύτως ευπρόσδεκτες.
Το πού θα αναζητηθούν αυτά τα κέρδη δεν είναι δύσκολο να το μαντέψει κανείς. Το τελευταίο διάστημα σημαδεύεται αφενός από την απόπειρα κλεισίματος όσο περισσότερων μετώπων γίνεται προς ανατολάς και αφετέρου από την διαρκή επικέντρωση στην καταγγελία της Ελλάδας. Την ώρα που ο Ερντογάν κλιμακώνει ρητορικά, φθάνοντας ακόμη και να απειλήσει τη χώρα μας με πυραυλικά πλήγματα, "αν δεν συμπεριφερθεί συνετά", η τουρκική διπλωματία ετοιμάζεται να πραγματοποιήσει τη μεγάλη στροφή της δεκαετίας, διαπραγματευόμενη, με ρωσική μεσολάβηση, την επανασυμφιλίωσή της με τη Συρία του Άσαντ, ενώ έχει ήδη ολοκληρώσει και την εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ, το οποίο μόλις προσκάλεσε τον Ερντογάν σε επίσκεψη.
Οι διεργασίες περί το συριακό ζήτημα, ειδικότερα, έχουν το πλεονέκτημα να απαλλάσσουν την Τουρκία από την ανάγκη υλοποίησης των απειλών της για νέα στρατιωτική επιχείρηση εναντίον των Κούρδων της Συρίας, ενώ παράλληλα βρίσκουν ανταπόκριση και σε άλλα κράτη της περιοχής, όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ιράν, που επιθυμούν να "ανέβουν στο βαγόνι" της διαπραγμάτευσης, καθώς και τη θερμή συνηγορία της τουρκικής κοινής γνώμης, για την οποία προέχει η προοπτική επαναπατρισμού των Σύρων προσφύγων.
Ωστόσο, οι "κυκλωτικές κινήσεις" προς την κατεύθυνση της Λιβύης δείχνουν να προσκρούουν στην ακύρωση από λιβυκό δικαστήριο των αδειοδοτήσεων εξόρυξης βάσει του τουρκο-λιβυκού μνημονίου, ενώ δεν είναι τυχαία και η προχθεσινή αιφνιδιαστική επίσκεψη του επικεφαλής της CIA, Ουίλιαμ Μπερνς, σε Βεγγάζη και Τρίπολη. Η Ουάσινγκτον και οι σύμμαχοί της στην περιοχή όπως η Αίγυπτος και η Σαουδική Αραβία δεν σκοπεύουν να αφήσουν την πολιτική μετάβαση της Λιβύης να αποτελεί πεδίο αναντίστοιχης τουρκικής επιρροής.
Του Κώστα Ράπτη
