Παρότι ο πληθωρισμός υποχώρησε τον Μάρτιο στο 2,9%, πολύ κοντά στη μέση τιμή του 2,8% που αναμένεται για το σύνολο του έτους, υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι οι ανατιμήσεις, ειδικά στα τρόφιμα, θα παραμείνουν πολλαπλάσιες για το υπόλοιπο του 2024.
Με τον πληθωρισμό στην Ευρωζώνη να υποχωρεί έστω και με ρυθμούς βραδύτερους του αναμενομένου, στην Ελλάδα δείχνει να έχει μεγαλύτερες αντιστάσεις. Σε όρους εναρμονισμένου δείκτη τιμών καταναλωτή, ο πληθωρισμός στην Ευρωζώνη υποχώρησε τον Φεβρουάριο στο 2,6%, από 2,8% τον Ιανουάριο, ενώ στην Ελλάδα παρέμεινε αμετάβλητος στο 3,2% και τους δύο πρώτους μήνες του χρόνου. Οι διαφορές σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρωζώνη εντοπίζονται στις τιμές των τροφίμων, οι οποίες από τους τελευταίους μήνες του 2023 αυξάνονται με ρυθμό πολύ υψηλότερο από την υπόλοιπη Ευρώπη.
Με βάση τα στοιχεία του παρατηρητηρίου των τιμών των τροφίμων της Eurostat, oι ανατιμήσεις στα τρόφιμα έχουν αρχίσει να αποκλίνουν από τον μέσο όρο της Ε.Ε. από τον περασμένο Σεπτέμβριο, οπότε είχαμε και τις μεγάλες πλημμύρες στη Θεσσαλία. Συγκεκριμένα, οι αυξήσεις στα τρόφιμα έφτασαν τον περασμένο Σεπτέμβριο το 9,6%, έναντι 9,2% στον μέσο όρο της Ε.Ε. Τον Οκτώβριο η απόκλιση μεγάλωσε, με τις αυξήσεις τροφίμων στην Ελλάδα να φτάνουν στο 10,3%, έναντι 7,3% στην Ε.Ε. Τον Νοέμβριο η Ελλάδα είχε αύξηση στις τιμές των τροφίμων 9%, έναντι 6,6% στην Ε.Ε. Τον Δεκέμβριο οι αυξήσεις στην Ελλάδα ήταν 8,9% και στην Ε.Ε. 5,7%. Τον Ιανουάριο οι αυξήσεις στην Ελλάδα έφτασαν στο 8,3%, ενώ στην Ε.Ε. ήταν 4,8%, και τον Φεβρουάριο οι τιμές των τροφίμων στην Ελλάδα είχαν αύξηση 6,7%, ενώ στον μέσο όρο της Ευρωζώνης η αύξηση περιορίστηκε κατά 4,8%.
Η "εθνικοποίηση" του πληθωρισμού
Η απόκλιση αυτή στις ανατιμήσεις των τροφίμων, η οποία εμφανίζεται περισσότερο σε συγκεκριμένα τρόφιμα, όπως το ελαιόλαδο, τα φρέσκα φρούτα και τα λαχανικά, δείχνει ότι πλέον, μετά την υποχώρηση των διεθνών πληθωριστικών πιέσεων, υποχωρεί ο πληθωρισμός και πολύ περισσότερο η ακρίβεια αποκτά στην Ελλάδα "εθνικά" χαρακτηριστικά. Αυτό εκδηλώνεται τώρα, με πτωτική πορεία του πληθωρισμού, η οποία είναι βραδύτερη στην Ελλάδα από ό,τι στην υπόλοιπη Ευρωζώνη.
Η επίδραση των τιμών της ενέργειας
Το 2023 καταγράφηκε μια σημαντική υποχώρηση του δείκτη τιμών καταναλωτή στο 3,5%, από 9,6% που είχε φτάσει το 2022 λόγω της ενεργειακής κρίσης που προκάλεσε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ωστόσο η υποχώρηση των διεθνών τιμών της ενέργειας φαίνεται να έχει κλείσει τον κύκλο της. Οι τιμές του αργού πετρελαίου έχουν μειωθεί κατά 36% σε σύγκριση με το 2022, κινούμενες σήμερα στα 73-75 δολάρια το βαρέλι, από 103 που είχαν φτάσει τρία χρόνια νωρίτερα, και βρίσκονται σε συνεχή νευρικότητα λόγω των εξελίξεων του πολέμου στη Μέση Ανατολή και των αποφάσεων του ΟΠΕΚ, που, όπως είναι φυσικό, δεν θα αφήσουν την τιμή να καταρρεύσει λόγω της διεθνούς επιβράδυνσης.
Η τιμή του φυσικού αερίου έχει υποχωρήσει πολύ περισσότερο από τα 200 ευρώ ανά θερμική μεγαβατώρα όπου είχε φτάσει σε μέσα επίπεδα το 2022, στα 29 ευρώ πλέον, συμπαρασύροντας προς τα κάτω τις τιμές χονδρικής για το ηλεκτρικό ρεύμα. Ωστόσο θα είναι δύσκολο να μειωθεί πολύ περισσότερο η τιμή του, καθώς πλέον η Ε.Ε., στο πλαίσιο των κυρώσεων που έχει επιβάλει, έχει διακόψει την εισαγωγή φθηνού φυσικού αερίου από τη Ρωσία και πλέον καλύπτει τις ανάγκες μέσω –ακριβότερου– υγροποιημένου φυσικού αερίου, κάνοντας προσπάθειες για να μειώσει την εξάρτησή της από τα ορυκτά καύσιμα. Όλα αυτά οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η αποκλιμάκωση του πληθωρισμού δεν θα πρέπει να περιμένει μεγάλη "βοήθεια" για φέτος από ακόμα χαμηλότερες τιμές στην ενέργεια.
Οι αιτίες της ακρίβειας στα τρόφιμα
Συνεπώς, τον τόνο για τον πληθωρισμό και το επίπεδο τιμών θα δώσουν τα αγαθά και οι υπηρεσίες πλην της ενέργειας. Καθοριστικό ρόλο στην πορεία του πληθωρισμού στην αγορά θα παίξουν οι τιμές των τροφίμων, για τον απλό λόγο ότι τα τρόφιμα είναι ανελαστικά στη ζήτησή τους, αφού αγοράζονται από πλούσιους και φτωχούς.
Οι λόγοι για τους οποίους οι τιμές των τροφίμων στην Ελλάδα ακολουθούν σταθερά ανοδική πορεία, και μάλιστα με ρυθμό ταχύτερο από ό,τι στην Ευρώπη, είναι πολλοί. Ο πρώτος είναι ότι η πλειονότητα των διακινούμενων στην ελληνική αγορά ανελαστικών προϊόντων, π.χ. τα προϊόντα διατροφής, είναι εισαγόμενα, με αποτέλεσμα και οι τιμές να ακολουθούν τις διεθνείς τιμές, είτε αυτές αυξάνονται είτε υποχωρούν.
Ένας δεύτερος πολύ βασικός λόγος είναι ότι η ελληνική αγορά είναι μικρή σε μέγεθος, με μεγάλη συγκέντρωση στον χώρο των τροφίμων, η οποία ευνοεί εναρμονισμένες πρακτικές των τιμών σε αγαθά με ανελαστική ζήτηση, όπως είναι τα τρόφιμα. Το φαινόμενο της μεγάλης συγκέντρωσης στην αγορά τροφίμων, αλλά και των ειδών καθημερινής χρήσης για νοικοκυριά, ευνοεί και το φαινόμενο του πληθωρισμού της απληστίας (greedflation): το φαινόμενο κατά το οποίο οι επιχειρήσεις ενσωματώνουν στις τελικές τιμές το σύνολο των αυξήσεων, χωρίς να μειώνουν το ποσοστό κέρδους τους. Σύμφωνα με μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Ελλάδα είναι η χώρα στην οποία ο πληθωρισμός της απληστίας είναι υπεύθυνος για το μεγαλύτερο ποσοστό των ανατιμήσεων στην αγορά.
Οι παρεμβάσεις που έχουν γίνει πρόσφατα με την κατάργηση του καθεστώτος των προσφορών και της υποχρεωτικής μείωσης της τιμής για 5.000 κωδικούς προϊόντων είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά δεν αρκούν για να λύσουν το πρόβλημα της ακρίβειας για τα ασθενέστερα οικονομικά νοικοκυριά, τα οποία διαθέτουν πλέον το 40% του εισοδήματός τους για τρόφιμα.
Του Τάσου Δασόπουλου
