Το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής (ΥΝΑΝΠ), με την αρμοδιότητα του συνολικού σχεδιασμού και χάραξης της Εθνικής λιμενικής πολιτικής για την ανάπτυξη των λιμένων, ώστε να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες απαιτήσεις για την εξυπηρέτηση των επιβατών, πλοίων και φορτίων, οφείλει να παρουσιάζει την νέα Λιμενική Στρατηγική, πενταετούς ορίζοντα.
Η στρατηγική στοχεύει στην ολοκλήρωση και ανάπτυξη ενός σύγχρονου λιμενικού συστήματος, ενταγμένου σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα μεταφορών, για την αειφόρο ανάπτυξη, τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας και την εδαφική συνοχή της χώρας.
Το πλεονέκτημα της χώρας μας στη θάλασσα είναι πανίσχυρο τόσο ως προς τις μεταφορές, με το 80% του παγκοσμίου εμπορίου να διεξάγεται μέσω θαλάσσης και την Ελληνόκτητη Ναυτιλία κυρίαρχη δύναμη στον κόσμο σε αριθμό πλοίων και χωρητικότητα, όσο και το παγκοσμίου φήμης φυσικό κάλλος και τουριστικό προνόμιο. Όμως η αξιοποίηση του πλεονεκτήματος δεν υπήρξε ανάλογη. Η ναυτική μας παράδοση, η γεωγραφική θέση – με τη χώρα μας να αποτελεί είσοδο στην Ε.Ε. – ο νησιωτικός μας πλούτος και το εκτεταμένο δίκτυο λιμανιών, αποτελούν παράγοντες που οφείλουμε, όχι απλώς επιθυμούμε, να εκμεταλλευτούμε εποικοδομητικά.
Οι Ελληνικοί λιμένες μπορούν και οφείλουν να αποτελέσουν «οχήματα ανάπτυξης» για τη χώρα, τόσο στο επίπεδο των τοπικών οικονομιών, όσο και σε Εθνικό επίπεδο. Ιδιαίτερα σε συνθήκες οικονομικής κρίσης και ύφεσης, η αξιοποίηση των δυνατοτήτων των Ελληνικών λιμένων είναι κρίσιμη παράμετρος για την επανεκκίνηση της αναπτυξιακής διαδικασίας και την ενίσχυση της απασχόλησης.
Στην παρούσα κρίσιμη συγκυρία που διανύουμε, πρέπει να αξιοποιήσουμε όλες τις δυνάμεις μας για την επανεκκίνηση της αναπτυξιακής διαδικασίας και την ενίσχυση της απασχόλησης.
Και οι λιμένες είναι δύναμη. Είναι «οχήματα ανάπτυξης» για την Ευρωπαϊκή, Εθνική, αλλά και τις τοπικές οικονομίες.
Για να επιτευχθεί όμως αυτός ο στόχος, στη δεδομένη πολιτική και οικονομική συγκυρία, οι Ελληνικοί Λιμένες πρέπει να:
- αυξήσουν τη συμμετοχή τους στο διεθνές διαμετακομιστικό εμπόριο και ιδίως αυτό που διακινείται στην Ανατολική Μεσόγειο,
- παρέχουν υψηλής ποιότητας υπηρεσίες σε όλα τα επίπεδα σε ανταγωνιστικές τιμές,
- έχουν ευέλικτη και αποτελεσματική διοικητική λειτουργία υιοθετώντας σύγχρονες μεθόδους διοίκησης και διαχείρισης,
- προσελκύουν ιδιωτικά κεφάλαια και τεχνογνωσία.
Οι δε βασικές προϋποθέσεις για την επίτευξη των στόχων αυτών είναι:
- ο εκσυγχρονισμός του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας,
- ένα σαφές και σταθερό κανονιστικό πλαίσιο,
- η απλοποίηση των διοικητικών διαδικασιών και η απεμπλοκή από γραφειοκρατικές διαδικασίες που δημιουργούν αδικαιολόγητες καθυστερήσεις,
- η ισότιμη και ειλικρινής συνεργασία μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για επιχειρηματική ανάπτυξη προς όφελος και των δύο πλευρών.
Οι στόχοι θα επιτευχθούν με τη συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων, περιλαμβανομένων των συναρμοδίων Υπουργείων, της τοπικής αυτοδιοίκησης, των θεσμικών εκπροσώπων των λιμένων της χώρας, των εργαζομένων, των δυνητικών χρηστών λιμενικών υπηρεσιών, του Ταμείου Αξιοποίησης της Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ), καθώς και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Κατακερματισμένο το ελληνικό λιμενικό σύστημα
Ωστόσο επειδή η μετάβαση σε ένα σύγχρονο Εθνικό Λιμενικό Σύστημα εξαρτάται από όλους, το Εθνικό Ελληνικό Λιμενικό Σύστημα, είναι κατακερματισμένο και χαρακτηρίζεται από διαφορετικές νομικές μορφές των φορέων διοίκησης χρήσης και εκμετάλλευσης των λιμένων.
Υπάρχουν καταρχήν 13 Οργανισμοί Λιμένων Α.Ε., εκ των οποίων δύο έχουν πλέον ιδιωτικοποιηθεί (ΟΛΠ Α.Ε. και ΟΛΘ Α.Ε.). Σύντομα θα έχουμε και την ολοκλήρωση της διαδικασίας με νόμο για την ιδιωτικοποίηση του Οργανισμού Λιμένα Ηγουμενίτσας (ΟΛΗ).Υπάρχουν επίσης δέκα (10) Λιμενικά Ταμεία και εβδομήντα πέντε (75) Δημοτικά Λιμενικά Ταμεία και τρία Λιμενικά Γραφεία με το πρόσφατο νομοθετικό πλαίσιο.
Ο υφιστάμενος τρόπος λειτουργίας και οργάνωσης των φορέων διοίκησης χρήσης και εκμετάλλευσης των λιμένων είναι ανεπαρκής, αδυνατεί να σχεδιάσει ολοκληρωμένες λιμενικές πολιτικές, να συντονίσει δράσεις και αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τα προβλήματα που το ελληνικό λιμενικό σύστημα αντιμετωπίζει. Ο κατακερματισμός των φορέων διοίκησης χρήσης και εκμετάλλευσης των λιμένων έχει οδηγήσει σε δομές με ελάχιστους ή και καθόλου υπάλληλους, υποχρηματοδοτούμενες, οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις αδυνατούν να αντιμετωπίσουν έστω και ήσσονος σημασίας προβλήματα σε τοπικό επίπεδο.
Ο ν.4150/2013 (Α΄ 102) διαπιστώνοντας αυτές τις αδυναμίες, εισήγαγε συγκεκριμένα μέτρα και δράσεις προς την κατεύθυνση της δημιουργίας ενοποιημένων λιμενικών δικτύων. Ειδικότερα με το άρθρο 38 θεσπίστηκε η Στρατηγική Ανάπτυξης Εθνικού Λιμενικού Συστήματος, στο πλαίσιο της οποίας εκπονήθηκε από το ΥΝΑΝΠ η Εθνική Στρατηγική Λιμένων 2013-2018. Στο άρθρο 39 προβλεπόταν η Δημιουργία Κεντρικών Λιμενικών Δικτύων. Για το σκοπό αυτό, το σύνολο ή μέρος των μετοχών που κατέχει το Ταμείο Αξιοποίησης της Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ) σε καθέναν από τους παρακάτω Οργανισμούς Λιμένων − Ανώνυμες Εταιρίες δύναται να εισφέρεται, μετά από σχετική απόφαση των Γενικών τους Συνελεύσεων, ως εισφορά σε είδος για τη δημιουργία του αντίστοιχου Λιμενικού Δικτύου, ως ακολούθως:
(α) του Λαυρίου, της Ελευσίνας και της Ραφήνας, εισφέρεται στο μετοχικό κεφάλαιο του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς (ΟΛΠ) Α.Ε.,
(β) της Καβάλας, της Αλεξανδρούπολης και του Βόλου, εισφέρεται στο μετοχικό κεφάλαιο του Οργανισμού Λιμένος Θεσσαλονίκης (ΟΛΘ) Α.Ε. και
(γ) της Ηγουμενίτσας και της Κέρκυρας, εισφέρεται στο μετοχικό κεφάλαιο του Οργανισμού Λιμένος Πατρών (ΟΛΠΑ) Α.Ε.
Υπήρχε επίσης ρύθμιση στο άρθρο 42, σύμφωνα με την οποία το Υπουργείο Ναυτιλίας, κατόπιν αιτιολογημένης εισήγησης της Ρυθμιστικής Αρχής Λιμένα (Ρ.Α.Λ.), προσκαλεί τα Δημοτικά ή Διαδημοτικά Λιμενικά Ταμεία, να υποβάλουν προτάσεις στο πλαίσιο χάραξης της Εθνικής Λιμενικής Πολιτικής, προκειμένου είτε να συγχωνευθούν μεταξύ τους προς το σκοπό δημιουργίας Ανώνυμης Εταιρίας – Περιφερειακού Λιμενικού Δικτύου, είτε να προσχωρήσουν σε ένα από τα ανωτέρω Κεντρικά Λιμενικά Δίκτυα.
Οι ρυθμίσεις όμως του ν.4150/2013 δεν εφαρμόστηκαν, καθώς οι εξελίξεις με τον ΟΛΠ Α.Ε. και ΟΛΘ Α.Ε. δημιούργησαν νέα δεδομένα με την πλήρη ιδιωτικοποίηση των δύο λιμανιών, τη δημιουργία της Δημόσιας Αρχής Λιμένων, με τον παράλληλο εποπτικό ρόλο της Ρυθμιστικής Αρχής Λιμένων. Συγκεκριμένα με το ν.4404/2016 (Α΄ 126) κυρώθηκε η συμφωνία πώλησης του ΟΛΠ Α.Ε. στην COSCO, ενώ για τον ΟΛΘ Α.Ε. με το ν.4522/2018 (Α΄ 39) κυρώθηκε η από 02-02-2018 τροποποίηση και κωδικοποίηση σε ενιαίο κείμενο της από 27 Ιουνίου 2001 Σύμβασης Παραχώρησης μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου και της «Οργανισμός Λιμένος Θεσσαλονίκης Α.Ε.».
Οι ρυθμίσεις του ν.4504/2017 προβλέπουν τη σύσταση Συμβουλίων Χρηστών Λιμένων στους Οργανισμούς Λιμένος Α.Ε. της χώρας, τη συμπλήρωση διατάξεων για τα λιμενικά έργα και τη νομιμοποίηση αυτών. Ωστόσο δεν αντιμετωπίζουν το προβλήματα της οργάνωσης των λιμένων με σύγχρονα αναπτυξιακά πρότυπα.
Αυτό που αντιθέτως παρατηρείται στην παρούσα φάση, είναι ο περαιτέρω κατακερματισμός των τοπικών Λιμενικών Ταμείων σε Δημοτικά Λιμενικά Ταμεία και Λιμενικά Γραφεία.
Στο ν.4504/2017, άρθρο 140 «Ρυθμίσεις Γενικής Γραμματείας Λιμένων, Λιμενικής Πολιτικής και Ναυτιλιακών Επενδύσεων του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής», παρ. 8, αναφέρεται ότι:
«Στην παρ. 3 του άρθρου 38 του ν. 4150/2013 (Α΄ 102) προστίθενται περιπτώσεις στ΄, ζ΄ και η΄ ως εξής:
«στ) Δύναται να συνιστώνται Δημοτικά Λιμενικά Γραφεία, μετά από απόφαση των οικείων Δημοτικών Συμβουλίων, ως αυτοτελείς υπηρεσίες του δήμου στον οποίο ανήκουν, όταν στους δήμους αυτούς δεν λειτουργεί Δημοτικό Λιμενικό Ταμείο. Στην αρμοδιότητα των συνιστώμενων Δημοτικών Λιμενικών Γραφείων, που λειτουργούν, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 28 του ν. 2738/1999 (Α΄ 180), υπάγονται τα εντός των διοικητικών ορίων των οικείων δήμων υφιστάμενα αλιευτικά καταφύγια, λιμενικές υποδομές και εγκαταστάσεις, οι οποίες δεν υπάγονται στην αρμοδιότητα άλλου φορέα διοίκησης και εκμετάλλευσης λιμένα. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών, Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, ρυθμίζονται ζητήματα για το πεδίο δικαιοδοσίας των Δημοτικών Λιμενικών Γραφείων, την οργάνωση, τη διαδικασία, τη λειτουργία, τη στελέχωση και κάθε άλλο σχετικό θέμα για την εφαρμογή του παρόντος.
ζ) Η σύσταση των Δημοτικών Λιμενικών Γραφείων, όπως προβλέπεται στην περίπτωση στ΄ είναι δυνατή, μόνο στις περιπτώσεις που, όπως διαπιστώνεται με απόφαση του οικείου Δημοτικού Λιμενικού Ταμείου, δεν παρέχεται η σύμφωνη γνώμη των όμορων δήμων που διαθέτουν Δημοτικό Λιμενικό Ταμείο για την υπαγωγή των αλιευτικών καταφυγίων, λιμενικών υποδομών και εγκαταστάσεων στην αρμοδιότητά τους.
η) Τα συνιστώμενα Δημοτικά Λιμενικά Γραφεία, κατά τις διατάξεις των περιπτώσεων στ΄ και ζ΄ υποχρεούνται εντός δύο (2) ετών από τη σύστασή τους, στον καθορισμό ζώνης λιμένα κατά τις διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας.».
Στο πλαίσιο αυτό έχει εκδοθεί η αρ. πρ. 32901/26-06-2018 Κοινή Απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών – Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής – Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων με θέμα: «Ρύθμιση θεμάτων για το πεδίο δικαιοδοσίας, την οργάνωση, τη διαδικασία, τη λειτουργία και τη στελέχωση των Δημοτικών Λιμενικών Γραφείων».
Τα ανωτέρω όμως έρχονται σε αντίθεση με το πνεύμα του ν.4150/2013 (Α΄ 102), ο οποίος διαπιστώνοντας αυτές τις αδυναμίες, εισήγαγε συγκεκριμένα μέτρα και δράσεις προς την κατεύθυνση της δημιουργίας ενοποιημένων λιμενικών δικτύων. Συγκεκριμένα με στο άρθρο 39 προβλεπόταν η δημιουργία τριών Κεντρικών Λιμενικών Δικτύων με πυρήνες τους Οργανισμούς Λιμένος, Πειραιώς, Θεσσαλονίκης και Πατρών.
Επίσης στο ν.4150/2013 άρθρο 42 υπήρχε ρύθμιση, σύμφωνα με την οποία το Υπουργείο Ναυτιλίας, κατόπιν αιτιολογημένης εισήγησης της Ρ.Α.Λ., προσκαλεί τα Δημοτικά ή Διαδημοτικά Λιμενικά Ταμεία, να υποβάλουν προτάσεις στο πλαίσιο χάραξης της Εθνικής Λιμενικής Πολιτικής, προκειμένου, είτε να συγχωνευθούν μεταξύ τους προς το σκοπό δημιουργίας Ανώνυμης Εταιρίας – Περιφερειακού Λιμενικού Δικτύου, είτε να προσχωρήσουν σε ένα από τα προαναφερθέντα Κεντρικά Λιμενικά Δίκτυα.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΛΙΜΕΝΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ
Μία πρόταση συμπεριλαμβάνει την μερική αναμόρφωση του υφιστάμενου συστήματος λιμενικής διακυβέρνησης.
Η Πρόταση αυτή προβλέπει την δημιουργία Διαπεριφερειακών Δομών, οι οποίες θα έχουν ως στόχο να συνδράμουν τους Φορείς Διαχείρισης Εκμετάλλευσης Λιμένων (ΦΔΕΛ), σε θέματα που αφορούν εκπόνηση μελετών μέχρι και το στάδιο της ωρίμανσης έργων, καθώς και την δημοπράτησή τους.
Μια άλλη ουσιαστική πρόταση στοχεύει στην συνολική αναμόρφωση του υφιστάμενου συστήματος λιμενικής διακυβέρνησης. Μέσω συνενώσεων ΦΔΕΛ και την παράλληλη διατήρηση των ισχυρών σχέσεων ΦΔΕΛ και Τοπικής Αυτοδιοίκησης, δημιουργούνται νέοι, λιγότεροι σε αριθμό ΦΔΕΛ, οι οποίοι διαθέτουν επαρκές μέγεθος και ικανότητα διοίκησης, λειτουργίας και διαμόρφωσης αναπτυξιακών προοπτικών για τους λιμένες στους οποίους διαθέτουν δικαιοδοσία και αρμοδιότητα, αλλά και την αυτοτέλεια που τους παρέχει η λειτουργία τους με την νομική μορφή Ανώνυμης Εταιρείας.
